Το μεγαλύτερο ποδοσφαιρικό ντέρμπι

Ενόψει του σημερινού αγώνα ανάμεσα σε Ρέιντζερς και Σέλτικ, αντιγράφω το άρθρο του Χρήστου Σωτηρακόπουλου από τη SportDay. Αναλύει όλες τις πτυχές ενός ποδοσφαιρικού ματς, που είναι κάτι πολύ παραπάνω από αυτό που φαίνεται. Μια "μάχη" που ξεπερνά τα όρια του γηπέδου και αγγίζει την ιστορία, βαμμένη με αίμα. Ένα ντέρμπι με κοινωνικές, πολιτικές και θρησκευτικές διαφορές.

Μια κόντρα που κρατάει αιώνια...
Ο τίτλος ίσως κριθεί σήμερα στη Σκωτία, αν η Ρέιντζερς νικήσει τη Σέλτικ, αλλά αυτό που σίγουρα ξάφνιασε αρκετούς ήταν το πρόβλημα που δημιουργήθηκε με τα πορτοκαλί παπούτσια του Γιάννη Σαμαρά στο ντεμπούτο του με τη φανέλα των «Κελτών». Το χρώμα τους προκάλεσε τη μήνιν των οπαδών των καθολικών, που του έστειλαν ορθά-κοφτά την προειδοποίηση: «Μην τα ξαναφορέσεις!». Γιατί όμως;

Για να καταλάβει κάποιος την κόντρα Σέλτικ και Ρέιντζερς, πρέπει να γνωρίζει ότι αυτή πηγάζει από τη θρησκευτική διαμάχη αιώνων στη Σκωτία. Ολα ξεκίνησαν από τον Τριακονταετή Πόλεμο στη Βρετανία –έλαβε μέρος τον 17ο αιώνα από το 1618 έως το 1648– και αφορμή του ήταν οι διαφορετικές θρησκευτικές πεποιθήσεις που είχαν οι Καθολικοί με τους Προτεστάντες. Πολλοί έχασαν τη ζωή τους εκείνη την περίοδο υπερασπιζόμενοι τα «πιστεύω» τους. Οσο κι αν αυτό ακούγεται περίεργο, η ίδια πίστη στον Χριστιανισμό, υπό διαφορετικό πρίσμα όμως, οδήγησε κατά καιρούς σε ακρότητες και για πάρα πολλά χρόνια ο σεκταριανισμός (δηλαδή ο διαχωρισμός των ανθρώπων ανάλογα με τις θρησκευτικές πεποιθήσεις τους) στην Ιρλανδία και τη Σκωτία υπήρξε τόσο έντονος, με αποτέλεσμα ακόμα και συγγενείς να μην ανταλλάζουν «καλημέρα».

Ακόμα νωρίτερα, τον 16ο αιώνα, ο θρησκευτικός ηγέτης του προτεσταντικού ρεφορμισμού, Τζον Νοξ, και οι άνθρωποι που τον ακολουθούσαν πιστά εφάρμοσαν το δόγμα της «εθνικής κάθαρσης» από τους καθολικούς σε ολόκληρη τη Σκωτία, αλλά και την πάταξη κάθε μορφής αντίδρασης από επιστήμονες που ήγειραν ερωτήματα. Εκείνους τους κατηγόρησαν ότι ακουμπούν ή και ξεπερνάνε τα όρια του αθεϊσμού. Στο πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου όποιοι ακολουθούσαν τον παπισμό ή εξέφραζαν την αντίθεσή τους στον Προτεσταντισμό εκτελέστηκαν άμεσα για παραδειγματισμό.

Στο ποδόσφαιρο η «αιώνια» κόντρα της Ρέιντζερς με τη Σέλτικ συνεχίζεται αδιάλειπτα. Οι οπαδοί της Σέλτικ είναι καθολικοί και εκείνοι της Ρέιντζερς προτεστάντες και η διαμάχη τους ξεπερνά τα όρια. Προσωπικά, δεν θεωρώ πως υπάρχει άλλο ντέρμπι σε όλο τον πλανήτη που να πλησιάζει σε μίσος και έχθρα αυτά που νιώθουν οι μεν για τους δε. Ούτε το Μπαρτσελόνα - Ρεάλ ούτε το Μπόκα - Ρίβερ, που ναι μεν έχουν πολλά κοινά στοιχεία με αυτή την αναμέτρηση, αλλά ούτε στο ελάχιστο δεν υπάρχει αυτό το κοινωνικό υπόβαθρο στις διαμάχες τους. Οποιος ζήσει μέσα στο γήπεδο την ατμόσφαιρα ενός «Old Firm», όπως αποκαλούν το ντέρμπι αυτό –λόγω της παλαιότητας στην αντιπαλότητα, θα το επιβεβαιώσει. Ομολογώ πως τάκλιν στα πρώτα δέκα δευτερόλεπτα αγώνα όπως ένα… δολοφονικό του Γκρέιαμ Σούνες (τότε παίκτη και προπονητή στη Ρέιντζερς) το 1987 στον Ρόι Αϊτκεν της Σέλτικ δεν έχω δει ποτέ και πουθενά αλλού!

Η ομάδα της Ρέιντζερς ιδρύθηκε το 1873 ως μια πρεσβυτεριανή Λέσχη αγοριών. Στην αρχή δεν εκπροσωπούσαν κάτι συγκεκριμένο από θρησκευτικής ιδεολογίας, αλλά συνασπίστηκαν στις τάξεις τους όλοι εκείνοι που δεν έβλεπαν με καλό μάτι την επιτυχία της Σέλτικ και των καθολικών που την ακολουθούσαν τα επόμενα χρόνια. Οι «Κέλτες» εξέφραζαν και εκφράζουν το καθολικό στοιχείο, όχι μόνο της Σκωτίας αλλά και της Ιρλανδίας. Η ομάδα γεννήθηκε το 1887 και έγινε η πρώτη αγγλοσαξωνική εκπρόσωπος που κατέκτησε το Κύπελλο Πρωταθλητριών το 1967 στη Λισσαβώνα, με τη νίκη της επί της Ιντερ του Ελένιο Ερέρα, κλασικής αντιπροσώπου του κατενάτσιο, που διέθετε σύμβολα όπως ο Ματσόλα, ο Κόρσο και ο Φακέτι. Τα χρώματα αλλά και τα σύμβολα της ομάδας, το πράσινο και το τετράφυλλο τριφύλλι, παραπέμπουν στις ιρλανδικές ρίζες της.

Ο κύκλος του μίσους
Το πρώτο ματς της Σέλτικ ήταν εναντίον της… Ρέιντζερς στις 28 Μαΐου 1888. Για να συμπληρώσει ομάδα η Σέλτικ ζήτησε οκτώ παίκτες δανεικούς από τη Χιμπέρνιαν του Εδιμβούργου, την ομάδα που εκπροσωπούσε έως τότε το ιρλανδικό στοιχείο στη Σκωτία. Μάλιστα, το όνομα Ibernia στα λατινικά σήμαινε ακριβώς αυτό στα λατινικά: Ιρλανδία. Οι δανεικοί παίκτες έκαναν μία χαρά τη δουλειά τους και νίκησαν 5-2 τους Προτεστάντες της Ρέιντζερς, ανοίγοντας τον χορό.

Το «Old Firm» δεν άρχισε δυσοίωνα ούτε είχε προβλήματα. Αντίθετα, τα πρώτα χρόνια οι σχέσεις ανάμεσα στις δύο κοινότητες ήταν καλές και τα ποδοσφαιρικά ματς βοηθούσαν στη σύσφιξη των σχέσεων. Σύντομα, όμως, άρχισε ο κύκλος του μίσους. Κατά τις πρώτες δύο δεκαετίες του 20ού αιώνα δημιουργήθηκε ένταση από τη μετανάστευση πολλών Ιρλανδών από το Μπέλφαστ, όπου δούλευαν στα ναυπηγεία, επειδή η εταιρεία τους άλλαξε έδρα και πήγε στη Γλασκώβη. Αυτό εκτόξευσε στα ύψη το μίσος για τους καθολικούς. Με την ανεργία και την οικονομική ανέχεια που ακολούθησε την περίοδο του μεσοπολέμου να χειροτερεύουν το βιοτικό επίπεδο, δεν ήταν δύσκολο να εντοπιστούν τα εξιλαστήρια θύματα.

Κάθε Ιρλανδός εργάτης έγινε στόχος από τους προτεστάντες. Οι «Billy Boys», οι οπαδοί της Ρέιντζερς, εμπνεύστηκαν το όνομά τους από τον Γουλιέλμο της Οράγγης (William of Orange). Η προσωνυμία του Ολλανδού βασιλιά ακόμα και σήμερα σε πολλές περιοχές της Ιρλανδίας και της Σκωτίας είναι King Billy και ήταν αυτός που εγκαθίδρυσε με την απόβαση της 5ης Νοεμβρίου του 1688 στο Μπρίξαμ της νοτιοδυτικής Αγγλίας τον προτεσταντισμό, «ξεριζώνοντας» την καθολική μοναρχία. Το πορτοκαλί, λοιπόν, συνδέθηκε με τη Ρέιντζερς και αυτό εξηγεί το μένος για τα παπούτσια του Σαμαρά!

Σε λάθος τόπο, με λάθος φανέλα
Οι «Billy Boys» έφτιαξαν τη δική τους έκδοση της Κου Κλουξ Κλαν, όταν έγιναν κυνηγοί κεφαλών στη Γλασκώβη και έκαναν επιθέσεις σε κάθε Ιρλανδό μετανάστη. Οι «Fenians», δηλαδή οι Ιρλανδοί νασιοναλιστές που από τη δεκαετία του 1850 ήταν αντίθετοι στη βρετανική κυριαρχία στη χώρα τους, εντάχθηκαν στον στρατό των οπαδών της Σέλτικ, η οποία έγινε σύμβολό τους. Για χρόνια άνθρωποι δεν μπορούσαν να βρουν δουλειά σε εταιρεία που ο ιδιοκτήτης ήταν προτεστάντης (ή καθολικός, ανάλογα), τα παιδιά δεν μπορούσαν να κάνουν μάθημα στο ίδιο κτίριο στο σχολείο με άλλα που είχαν διαφορετικό δόγμα! Στα μπαρ αν φορούσες σταυρό, για παράδειγμα (δείγμα εξτρεμιστικού καθολικισμού), δεν σε σέρβιραν στις γειτονιές των προτεσταντών!

Ατυχοι άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους φορώντας τη λάθος φανέλα, σε λάθος σημείο στην πόλη! Ακόμα και η αστυνομία μπήκε σε λάθος μονοπάτια για πολλά χρόνια, απαγορεύοντας στους οπαδούς της Ρέιντζερς να ανοίγουν βρετανικές σημαίες (την επίσημη του κράτους δηλαδή) μέσα στο «Πάρκχεντ» την έδρα της Σέλτικ, γιατί ήταν κάτι που μπορεί να προβόκαρε το πλήθος! Ενα πλήθος που κατέκλυζε τις εξέδρες με σημαίες της Ιρλανδίας! Από την άλλη, για χρόνια συνιστούσαν σε παίκτες και οπαδούς της Σέλτικ να μην κάνουν τον σταυρό τους (κάτι που εξοργίζει τους φανατικούς προτεστάντες) στην έδρα της Ρέιντζερς, το «Αϊμπροξ».

Φτάσανε πολλές φορές στα άκρα τα πράγματα σε αγώνες μεταξύ των δύο ομάδων. Το 1975 συνέβησαν δύο απόπειρες δολοφονίας, δύο επιθέσεις με μπαλτά, μία με τσεκούρι, εννέα μαχαιρώματα και 35 συμπλοκές με πέτρες, ρόπαλα, αλυσίδες. Το 1999 μέσα σε λίγες ώρες γύρω από το γήπεδο και στο κέντρο της πόλης υπήρξαν δύο νεκροί από μαχαιρώματα και ένας από βέλος! Η πιο σκληρή εικόνα αφορούσε την επίθεση σε ένα 16χρονο –τον Τζέιμς ΜακΦάντεν– που μαχαιρώθηκε έξω από μία ιρλανδική παμπ στο στήθος και στο στομάχι από οπαδούς της Ρέιντζερς! Η αστυνομία τα τελευταία χρόνια αποφάσισε να δράσει. Τα μέτρα πριν, μετά και κυρίως κατά τη διάρκεια του ματς είναι δρακόντεια. Αλλά και πάλι το μίσος είναι τόσο μεγάλο και περνάει μέσα από τις οικογένειες, που μοιάζουν με σταγόνα στον ωκεανό τα όποια κατασταλτικά αλλά και προληπτικά μέτρα.

Πιστοποιητικό θρησκείας για δουλειά!
Το θρησκευτικό χάσμα μεταξύ των δύο συλλόγων υπήρξε αγεφύρωτο για πάρα πολύ μεγάλο διάστημα, που δεν έδιναν συμβόλαια σε όποιον ήξεραν ότι πιστεύει σε αντίθετο δόγμα από εκείνο που πρέσβευαν. Οταν μια εφημερίδα έθεσε το ερώτημα «γιατί η ομάδα της Ρέιντζερς δεν παίρνει καθολικούς;» είδε την κυκλοφορία της να μειώνεται στο μισό και στη συνέχεια έκλεισε! Η Σέλτικ, πάντως, υποχώρησε πρώτη σε αυτό το σημείο και από τη δεκαετία του '50 δειλά δειλά άρχισε να κάνει άνοιγμα σε καλούς παίκτες, που δεν ήταν καθολικοί. Η Ρέιντζερς, όμως, ήταν ακραιφνώς ομάδα Διαμαρτυρόμενων. Ακόμα και οι γραμματείς που δούλευαν στα γραφεία έπρεπε να προσκομίσουν χαρτιά της θρησκείας, ακόμα και των γονέων τους, για να βρουν δουλειά!

Ανάμεσα στα υπόλοιπα εκπληκτικά που διαπιστώνει κανείς αναλύοντας την ιστορία των δύο ομάδων, είναι πως η Γκλάσγκοου Ρέιντζερς από το 1873 έως σήμερα άλλαξε μόνο 14 προπονητές! Δεν είναι τυπογραφικό λάθος! Καλά διαβάσατε… Μόλις 14 προπονητές! Ο Γουόλτερ Σμιθ μάλιστα έχει ξαναδουλέψει στις αρχές της δεκαετίας του '90, κατακτώντας επτά πρωταθλήματα, συν τον Τζοκ Γουάλας που επίσης πέρασε σε δύο διαφορετικές περιόδους από τον πάγκο, άρα ο αριθμός είναι 12 τεχνικοί σε 134 χρόνια! Ούτε η Σέλτικ πάει πάντως πίσω. Στον πάγκο της έχουν κάτσει συνολικά 15 διαφορετικοί άνθρωποι, κάτι επίσης εντυπωσιακό διότι μιλάμε για 120 χρόνια ιστορίας!

Ενας λόγος που δεν άλλαζαν συχνά προπονητές οι δύο ομάδες ήταν και θρησκευτικός. Μόνο φανατικοί ρεφορμιστές προτεστάντες μπορούσαν να κάνουν αίτηση για τη δουλειά στη Ρέιντζερς, οπότε δεν υπήρχαν πολλοί υποψήφιοι. Ο Μπιλ Στρουθ κατάφερε να μείνει 34 χρόνια στη θέση του, από το 1920 έως το 1954. Στη Σέλτικ ο πρώτος προπονητής, φανατικός καθολικός, ο Γουίλι Μάλεϊ έμεινε στη θέση του από το 1888 έως το... 1940, κατακτώντας 16 πρωταθλήματα! Η Ρέιντζερς, από άποψη τίτλων, είναι η πιο πετυχημένη ομάδα στον πλανήτη, έχοντας 108 τίτλους στη συλλογή της (51 πρωταθλήματα, 31 Κύπελλα, 25 Λιγκ Καπ και ένα Κύπελλο Κυπελλούχων). Μάλιστα, το 1999 νικώντας την Αμπερντίν στον τελικό του Κυπέλλου Σκωτίας έγινε ο πρώτος ποδοσφαιρικός σύλλογος που έφτανε τους 100 τίτλους.

Η Σέλτικ αντίθετα είναι πιο πετυχημένη στην Ευρώπη από την «αιώνια» εχθρό της με ένα Κύπελλο Πρωταθλητριών (1967) και άλλους δύο χαμένους τελικούς (1970 στο ίδιο Κύπελλο και το 2003 στο ΟΥΕΦΑ), αλλά στη Σκωτία υπολείπεται σε διακρίσεις. Εχει κατακτήσει 41 πρωταθλήματα, 34 Κύπελλα και 13 Λιγκ Καπ, δηλαδή συνολικά 89 τίτλους μαζί με το Κύπελλο Ευρώπης του 1967. Πριν από μερικά χρόνια και οι δύο ομάδες έκαναν αίτημα να φύγουν από το πρωτάθλημα της Σκωτίας και να ενταχθούν στην Πρέμιερ Λιγκ, αλλά η ΟΥΕΦΑ απέτρεψε την αγγλική ομοσπονδία να αποδεχτεί την επιθυμία τους. Εκείνη την εποχή επίσης υπήρξε μία μοναδική σύμπνοια των διοικήσεων, με κοινό σπόνσορα την μπίρα Carling, όπως και κοινή συμφωνία με το τηλεοπτικό καλωδιακό κανάλι NTL που είχε αποκτήσει τα δικαιώματά τους. Αυτή την προσπάθεια να έρθουν κοντά οι δύο διοικήσεις δεν την είχαν δει με καλό μάτι οι οπαδοί και σύντομα τράβηξαν και πάλι μοναχικούς δρόμους!

Μην κάνετε τον σταυρό σας!
Από κάθε άποψη, λοιπόν, το 1989 είναι μια ιστορική χρονιά, σπάζοντας μια παράδοση 116 ετών. Ο Μο Τζόνστον έγινε ο πρώτος ρωμαιοκαθολικός που πήρε μεταγραφή στη Ρέιντζερς. Επαιζε στη γαλλική Ναντ και είχε περάσει και από τη Γουότφορντ στην Αγγλία, αλλά η καριέρα του στη Σέλτικ ήταν αυτή που πυροδότησε το φιτίλι. Την πρώτη μέρα που υπέγραψε, πολλοί φίλοι της Ρέιντζερς συγκεντρώθηκαν έξω από το «Αϊμπροξ» και έκαψαν τα εισιτήρια διαρκείας εις ένδειξη διαμαρτυρίας. Οι αντιδράσεις συνεχίστηκαν για καιρό και ξεπέρασαν κάθε προηγούμενο. Ο Μο Τζόνστον δεν κέρδισε ποτέ μία θέση στις καρδιές και την εμπιστοσύνη των οπαδών, αν και έκανε αυτό που ήξερε πολύ καλά: σκόραρε σχεδόν σε κάθε ματς.

Ωστόσο, η ενέργειά του τρία χρόνια νωρίτερα, σε αγώνα της Σέλτικ κόντρα στη Ρέιντζερς, να χτυπήσει με κεφαλιά έναν αντίπαλο και να αποβληθεί δεν τον βοηθούσε. Οχι για την αποβολή, αλλά γιατί φεύγοντας για τα αποδυτήρια έκανε το σήμα του… σταυρού στους οπαδούς της Ρέιντζερς! Κάτι που έγινε και με τον Πολωνό γκολκίπερ της Σέλτικ, Αρθουρ Μπόρουτς, επίσης Ρωμαιοκαθολικό, τον Φεβρουάριο του 2006, επειδή έκανε τον σταυρό του. Η αστυνομία θεώρησε πως προβόκαρε τους οπαδούς των «τζερς», οι οποίοι τον μήνυσαν και η ιστορία έφτασε έως το δικαστήριο. Πρωτόδικα καταδικάστηκε σε δίμηνη φυλάκιση, αλλά έκανε έφεση. Το αιτιολογικό της απόφασης εξηγούσε πως σε έναν ανοιχτό χώρο κάποιος οφείλει να προσέχει τις κινήσεις του για να μην εξάπτονται τα πάθη! Στην ήττα της Σέλτικ με 3-0 από τη Ρέιντζερς, τον Οκτώβριο ο Μπόρουτς αρνήθηκε να δώσει το χέρι του στο τέλος του ματς στον αρχηγό των νικητών Μπάρι Φέργκιουσον. «Δεν αισθάνομαι πως οφείλω να συγχαρώ κάποιον προτεστάντη, ο οποίος δεν σέβεται τα πιστεύω μου και την προσωπικότητα μου», είπε, αλλά η ομάδα του τον τιμώρησε με πρόστιμο, θεωρώντας πως η πράξη του έκανε κακό στο προφίλ του συλλόγου!

Στην περίπτωση του Τζόνστον, πάντως, πριν από 18 χρόνια η κατάσταση είχε ξεφύγει από κάθε έλεγχο. Ενας σύνδεσμος οπαδών της Ρέιντζερς έκλεισε σε ένδειξη διαμαρτυρίας. Ο ίδιος ο παίκτης φοβόταν για τη ζωή του και αποφάσισε να προσλάβει προσωπική φρουρά επί 24ώρου βάσης. Οι οπαδοί της Σέλτικ βρήκαν τρόπο και επιτέθηκαν στον πατέρα του και του έκαψαν το αυτοκίνητο. Ο ίδιος έκανε τα πάντα για να γίνει αρεστός στους οπαδούς της νέας ομάδας του, φτάνοντας στο σημείο ακόμα και να φτύσει το έμβλημα της Σέλτικ! Οι αντιδράσεις παρέμεναν ακραίες και έτσι έπειτα από μόλις ένα χρόνο αποφάσισε να φύγει! Σήμερα ο Γιώργος Σαμαράς θα γίνει ο δεύτερος Ελληνας, μετά τον Σωτήρη Κυργιάκο που αγωνίστηκε στη Ρέιντζερς, που θα βιώσει το απόλυτο ντέρμπι και μία αληθινή εμπειρία ζωής!